Türk Etnoniminin Eski Çin Hiyeroglif Transkripsiyonları (ДРЕВНИЕ КИТАЙСКИЕ ИЕРОГЛИФИЧЕСКИЕ ТРАНСКРИПЦИИ ЭТНОНИМА ТЮРК)

Uložené v:
Podrobná bibliografia
Názov: Türk Etnoniminin Eski Çin Hiyeroglif Transkripsiyonları (ДРЕВНИЕ КИТАЙСКИЕ ИЕРОГЛИФИЧЕСКИЕ ТРАНСКРИПЦИИ ЭТНОНИМА ТЮРК)
Autori: Ablat Khodjaev
Zdroj: Volume: 5, Issue: 1219-250
TÜRKAV Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi
Informácie o vydavateľovi: Türkiye Kamu Yönetimi Enstitüsü, 2025.
Rok vydania: 2025
Predmety: Çin Kaynakları, Etnonimler, Antik Çin, Китайские Источники, Этнонимы, Древний Китай, Pre-Islamic Turkish History, İslam Öncesi Türk Tarihi, Orta Asya Tarihi, Türk Bozkır Kültürü, Chinese Sources, Ethnonyms, Ancient China, Turkish Savannah Culture, History of Central Asia
Popis: (TR) Bu makale, Türk etnoniminin ne zaman ortaya çıktığı meselesini ele almaktadır. Makalede, Türk etnoniminin en eski Çin hiyeroglif transkripsiyonları, orijinal eski Çin kaynakları tahliline dayalı olarak incelenmektedir. Türk etnoniminin ilk transkripsiyonunun güç, kuvvet anlamına gelen Tiek (modern okunuşu Di 狄) hiyeroglifi olduğu tespit edilmiştir. Çinliler bu hiyeroglifi kullanarak Türk etnoniminin sadece fonetik sesini değil, aynı zamanda anlamını da aktarmaya çalışmışlardır. Bu hiyeroglifin ortaya çıkış zamanı, Çinlilerin, Türklerin doğu kesimiyle temasa geçtiği MÖ. İkinci binyılın başlarına kadar uzanmaktadır. Daha sonra Çinliler, Türklerin geleneğinden yola çıkarak, başına kuş tüyü takan kişi anlamına gelen başka bir hiyeroglif olan Tiauk’u (modern okunuşu Di翟) kullanmaya başladılar. MÖ. 5. yüzyıl ila MS. 5. Yüzyıl arasında Çinli tarihçiler, Türklik (Türkler) kelimesinin transkripsiyonu olan Tiek-liek (modern okunuşu Dili狄歷 / 狄历), T'iək-lək (modern okunuşu. Chile敕勒), T'iet-lək (modern okunuşu Tiele 鐵勒 / 铁勒) etnonimlerini kullandılar. VI. yüzyılın ortalarında, Aşina soyunun oluşturduğu Türk-qut (Türklerin torunları) boyu, uzun bir göçten ve zorlu bir dağ vadisinde 70 yıldan fazla yaşadıktan sonra Tanrı Dağlarının doğu bölümünün merkezinden Altay'a taşındı. Çinli saray tarihçileri onların adını, mağaradan gelen insanlar anlamındaki Tuetkiuat (modern okunuşu Tujüe 突厥) hiyeroglifiyle transkribe ettiler. Diğer Türk boylarının birleşmesi temelinde Türk Kağanlığı devleti kurulduktan sonra Çin tarih yazımında boyun adı, Türk etnoniminin yeni bir transkripsiyonu olarak kullanılmaya başlandı. Bu gelenek Türk Kağanlığı'nın çöküşünden sonra da devam etmiştir. Ancak buna dayanarak Türklerin ancak 6. yüzyılda ortaya çıktığını iddia edilemez. (RU)Статья посвящена весьма важному и дискуссионному вопросу – когда появился этноним тюрк. В ней, на основе анализа сведения древнекитайских источников в оригинале, рассматриваются самые ранние китайские иероглифические транскрипции этнонима тюрк. Установлено, что первой транскрипцией этнонима тюрк был иероглиф tiek (современное чт. di 狄) со значением сила, могущество. Используя этот иероглиф, китайцы старались не только передать фонетическое звучание этнонима тюрк, но и его значение. Время появления этого иероглифа относится к началу второго тысячелетия до н. э., когда китайцы вступали в контакт с восточной частью тюрков. Позднее китайцы, исходя из традиции тюрков, вдобавок начали применять другой иероглиф тиаук (современное чт. ди翟), означающий человек, прикрепляющий на голову птичьи перья. В V в до н. э. – V в. н. э. китайские историографы использовали этнонимы tiek-liek (совр. чт. dili狄歷 / 狄历), t‘iək-lək (совр. чт. чилэ敕勒), t‘iet-lək (совр. чт. tiele 鐵勒 / 铁勒), которые являются транскрипцией слова турклик (тюрки). В середине VI в. образованное потомками Ашины племя türk-qut (потомки тюрков), переселилось на Алтай из центральной части восточного участка Тангритага после длительной миграции и более 70 летнего обитания в труднодоступной горной долине. Китайские дворцовые историки транскрибировали его название иероглифами tuetkiuat (совр.чт. tujüe 突厥) – со значением люди из пещеры. После создания ими государства Тюрский Каганат на основе объединения других тюркских племен, в китайской историографии племенное название стало использоваться как новая транскрипция этнонима тюрк. Традиция эта продолжалась и после распада тюркского каганата. Однако это не дает основание утверждать, что тюрки появились только в VI в.
Druh dokumentu: Article
Popis súboru: application/pdf
ISSN: 2791-9684
DOI: 10.71138/turkav.1629155
Prístupová URL adresa: https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkav/issue/93094/1629155
Prístupové číslo: edsair.doi.dedup.....8e11b9a45acc5c4e9d90ce97611641c0
Databáza: OpenAIRE
Popis
Abstrakt:(TR) Bu makale, Türk etnoniminin ne zaman ortaya çıktığı meselesini ele almaktadır. Makalede, Türk etnoniminin en eski Çin hiyeroglif transkripsiyonları, orijinal eski Çin kaynakları tahliline dayalı olarak incelenmektedir. Türk etnoniminin ilk transkripsiyonunun güç, kuvvet anlamına gelen Tiek (modern okunuşu Di 狄) hiyeroglifi olduğu tespit edilmiştir. Çinliler bu hiyeroglifi kullanarak Türk etnoniminin sadece fonetik sesini değil, aynı zamanda anlamını da aktarmaya çalışmışlardır. Bu hiyeroglifin ortaya çıkış zamanı, Çinlilerin, Türklerin doğu kesimiyle temasa geçtiği MÖ. İkinci binyılın başlarına kadar uzanmaktadır. Daha sonra Çinliler, Türklerin geleneğinden yola çıkarak, başına kuş tüyü takan kişi anlamına gelen başka bir hiyeroglif olan Tiauk’u (modern okunuşu Di翟) kullanmaya başladılar. MÖ. 5. yüzyıl ila MS. 5. Yüzyıl arasında Çinli tarihçiler, Türklik (Türkler) kelimesinin transkripsiyonu olan Tiek-liek (modern okunuşu Dili狄歷 / 狄历), T'iək-lək (modern okunuşu. Chile敕勒), T'iet-lək (modern okunuşu Tiele 鐵勒 / 铁勒) etnonimlerini kullandılar. VI. yüzyılın ortalarında, Aşina soyunun oluşturduğu Türk-qut (Türklerin torunları) boyu, uzun bir göçten ve zorlu bir dağ vadisinde 70 yıldan fazla yaşadıktan sonra Tanrı Dağlarının doğu bölümünün merkezinden Altay'a taşındı. Çinli saray tarihçileri onların adını, mağaradan gelen insanlar anlamındaki Tuetkiuat (modern okunuşu Tujüe 突厥) hiyeroglifiyle transkribe ettiler. Diğer Türk boylarının birleşmesi temelinde Türk Kağanlığı devleti kurulduktan sonra Çin tarih yazımında boyun adı, Türk etnoniminin yeni bir transkripsiyonu olarak kullanılmaya başlandı. Bu gelenek Türk Kağanlığı'nın çöküşünden sonra da devam etmiştir. Ancak buna dayanarak Türklerin ancak 6. yüzyılda ortaya çıktığını iddia edilemez. (RU)Статья посвящена весьма важному и дискуссионному вопросу – когда появился этноним тюрк. В ней, на основе анализа сведения древнекитайских источников в оригинале, рассматриваются самые ранние китайские иероглифические транскрипции этнонима тюрк. Установлено, что первой транскрипцией этнонима тюрк был иероглиф tiek (современное чт. di 狄) со значением сила, могущество. Используя этот иероглиф, китайцы старались не только передать фонетическое звучание этнонима тюрк, но и его значение. Время появления этого иероглифа относится к началу второго тысячелетия до н. э., когда китайцы вступали в контакт с восточной частью тюрков. Позднее китайцы, исходя из традиции тюрков, вдобавок начали применять другой иероглиф тиаук (современное чт. ди翟), означающий человек, прикрепляющий на голову птичьи перья. В V в до н. э. – V в. н. э. китайские историографы использовали этнонимы tiek-liek (совр. чт. dili狄歷 / 狄历), t‘iək-lək (совр. чт. чилэ敕勒), t‘iet-lək (совр. чт. tiele 鐵勒 / 铁勒), которые являются транскрипцией слова турклик (тюрки). В середине VI в. образованное потомками Ашины племя türk-qut (потомки тюрков), переселилось на Алтай из центральной части восточного участка Тангритага после длительной миграции и более 70 летнего обитания в труднодоступной горной долине. Китайские дворцовые историки транскрибировали его название иероглифами tuetkiuat (совр.чт. tujüe 突厥) – со значением люди из пещеры. После создания ими государства Тюрский Каганат на основе объединения других тюркских племен, в китайской историографии племенное название стало использоваться как новая транскрипция этнонима тюрк. Традиция эта продолжалась и после распада тюркского каганата. Однако это не дает основание утверждать, что тюрки появились только в VI в.
ISSN:27919684
DOI:10.71138/turkav.1629155