THE MONGOLIAN LANGUAGE LAYER IN WORK «SHEZHIRE-I TERAKIME»
Gespeichert in:
| Titel: | THE MONGOLIAN LANGUAGE LAYER IN WORK «SHEZHIRE-I TERAKIME» |
|---|---|
| Autoren: | Kenzhalin, K.K., Baltabay, D.A. |
| Verlagsinformationen: | АО «КазУМОиМЯ им.Абылай хана», 2023. |
| Publikationsjahr: | 2023 |
| Schlagwörter: | theory of Altaic languages, comparative historical method, Altaic languages, 'Шежіре-и теракиме', салыстырмалы-тарихи әдіс, Turkic-Mongolian languages, алтай тілдері, лексический слой, Shezhire-i terakime, алтайские языки, монголизм, semantics, түркі-моңғол тілдері, лексикалық қабат, историческая лексикология, 4. Education, Алтай тілдері теориясы, historical lexicology, тарихи лексикология, Mongolian words, «Шежире-и теракиме», семантика, теория алтайских языков, сравнительно-исторический метод, моңғолизм, тюрко-монгольские языки, lexical layer |
| Beschreibung: | We know that many scientific studies on the origin, stages of formation and development of words common to the Turkic-Mongolian languages are at a hypothetical level. Moreover, the centuries old historical and cultural, geographical connection has led to the emergence of common lexical units in the Turkic and Mongolian languages. This article examines the linguistic peculiarities of Mongolian words in the material of the historical work «Shezhire-i terakime», studies their use in the Turkic and Mongolian languages, and describes their semantic nature. The study also includes a comparative analysis of the relationship between the lexical layer of historical work in the Chagatai and Mongolian languages. The lexical-semantic analysis of the words considered as Mongolian words aimaq, kurultai, sheshen, nuker, olzha, mergen have been carried out. The research article notes that the word aymaq in the Kazakh language comes from the Mongolian word aimag (administrative division), the word qurultai is formed from the verb - qur, that the chechenword comes from the Mongolian roots shesh, che, sas, tsas, tsatz, that the word nuker coincides with the Mongolian word nuker (comrade, friend), the word olzha in the Mongolian language olzha, olbor, olz it is scientifically studied that the word mergen in the Kazakh language comes from the Mongolian root mergen (sniper). The use of the analyzed words in aphorisms in the Turkic-Mongolian languages reflects the practical content of the article. The definition of the etymology of Mongolian words in the Turkic languages, the analysis of their semantic features are the main objectives of the research article. The analyses of phonetic changes, morphological structures, semantic features of Mongolian words, identified in the reviewed work, have been conducted. Түркі-моңғол тілдеріне ортақ сөздердің пайда болуы, қалыптасу және даму кезеңдері туралы көптеген ғылыми зерттеулер гипотезалық деңгейде екені белгілі. Соған қарамастан, ғасырлар бойғы тарихи-мәдени, географиялық байланыс түркі және моңғол тілдерінде ортақ лексикалық бірліктердің пайда болуына себеп болды. Бұл мақалада моңғолизмнің лингвистикалық ерекшеліктері "Шежіре-теракиме" тарихи шығармасының материалында қарастырылып, олардың түркі және моңғол тілдерінде қолданылуы зерттеліп, олардың семантикалық табиғаты сипатталған. Зерттеу сонымен қатар шағатай тіліндегі тарихи еңбектің лексикалық қабаты мен моңғол тілдері арасындағы ортақтықтың салыстырмалы талдауын көрсетті. Моңғолизм ретінде қарастырылатын аймақ, құрылтай, шешен, нукер, олжа, мерген сөздеріне лексикалық-семантикалық талдау жүргізілді. Зерттеу мақалада қазақ тіліндегі аймақ сөзі моңғолдың аймаг (әкімшілік бөлініс) сөзінен шыққандығы, құрылтай сөзі құр- етістігінен жасалғандығы, шешен сөзі моңғолдың шеш, чеч, сәс, цәс, цәц түбірлерінен тарайтыны, нөкерсөзі моңғол тіліндегі нөхөр (жолдас, дос) сөзімен сәйкес келетіндігі, олжа сөзі моңғол тіліндегі олжа, олбор, олз (олжа, табыс) сөздерінен тарағандығы, қазақ тіліндегі мерген сөзі моңғол тіліндегі мэргэн (мерген) түбірінен шыққандығы ғылыми тұрғыда зерделенеді. Талданған сөздерінің түркі-моңғол тілдеріндегі афоризмдерде қолданылуы мақаланың практикалық мазмұнын аңғартады. Түркі тілдеріндегі моңғолизмдердің этимологиясын анықтау, семантикалық ерекшеліктерін саралау зерттеу жұмысының негізгі міндеттері болып табылады. Соның негізінде зерттеу мақалада аталған моңғолизмдердің фонетикалық өзгерістеріне, морфологиялық құрылымына, семантикалық ерекшеліктеріне, этимологиялық сипатына назар аударылып, оларға лингвистикалық аспектіде біршама талдаулар жасалады. Известно, что многие научные исследования о происхождении, этапах становления и развития слов, общих для тюрко-монгольских языков, находятся на гипотетическом уровне. Тем не менее, многовековая историко-культурная, географическая связь обусловила возникновение общих лексических единиц в тюркских и монгольском языках. В данной статье рассмотрены лингвистические особенности монголизмов на материале исторического произведения «Шежире-и теракиме», исследованны их употребление в тюркских и монгольских языках, описана их семантическая природа. В исследовании также нашло отражение сравнительный анализ общности между лексическим слоем исторического труда в чагатайском языке и монгольскими языками. Проведен лексико-семантический анализ слов аймақ, құрылтай, шешен, нукер, олжа, мерген, рассматриваемых как монголизмы. В исследовательской статье отмечается, что слово аймак в казахском языке происходит от монгольского слова аймак (административное деление), слово курултай образовано от глагола - qur, что чечен слово происходит от монгольских корней шеш, че, сас, цас, цац, что слово нукер совпадает с монгольским монгольское слово нукер (товарищ, друг), слово олжа – в монгольском языке олжа, олбор, олз, научно изучено, что слово мерген в казахском языке происходит от монгольского корня мерген (снайпер). Употребление анализируемых слов в афоризмах на тюрко-монгольских языках отражает практическое содержание статьи. Определение этимологии монголизмов в тюркских языках, анализ их семантических особенностей являются основными задачами исследовательской статьи. Проведен анализ фонетических изменений, морфологического строения, семантических особенностей монголизмов, выявленных в рассматриваемом произведении. Филологические науки, Выпуск 4 (71) 2023 |
| Publikationsart: | Article |
| Sprache: | English |
| DOI: | 10.48371/phils.2023.71.4.009 |
| Dokumentencode: | edsair.doi...........8a955bed7ce55628277db0e7c901bfd7 |
| Datenbank: | OpenAIRE |
Nájsť tento článok vo Web of Science | Abstract: | We know that many scientific studies on the origin, stages of formation and development of words common to the Turkic-Mongolian languages are at a hypothetical level. Moreover, the centuries old historical and cultural, geographical connection has led to the emergence of common lexical units in the Turkic and Mongolian languages. This article examines the linguistic peculiarities of Mongolian words in the material of the historical work «Shezhire-i terakime», studies their use in the Turkic and Mongolian languages, and describes their semantic nature. The study also includes a comparative analysis of the relationship between the lexical layer of historical work in the Chagatai and Mongolian languages. The lexical-semantic analysis of the words considered as Mongolian words aimaq, kurultai, sheshen, nuker, olzha, mergen have been carried out. The research article notes that the word aymaq in the Kazakh language comes from the Mongolian word aimag (administrative division), the word qurultai is formed from the verb - qur, that the chechenword comes from the Mongolian roots shesh, che, sas, tsas, tsatz, that the word nuker coincides with the Mongolian word nuker (comrade, friend), the word olzha in the Mongolian language olzha, olbor, olz it is scientifically studied that the word mergen in the Kazakh language comes from the Mongolian root mergen (sniper). The use of the analyzed words in aphorisms in the Turkic-Mongolian languages reflects the practical content of the article. The definition of the etymology of Mongolian words in the Turkic languages, the analysis of their semantic features are the main objectives of the research article. The analyses of phonetic changes, morphological structures, semantic features of Mongolian words, identified in the reviewed work, have been conducted.<br />Түркі-моңғол тілдеріне ортақ сөздердің пайда болуы, қалыптасу және даму кезеңдері туралы көптеген ғылыми зерттеулер гипотезалық деңгейде екені белгілі. Соған қарамастан, ғасырлар бойғы тарихи-мәдени, географиялық байланыс түркі және моңғол тілдерінде ортақ лексикалық бірліктердің пайда болуына себеп болды. Бұл мақалада моңғолизмнің лингвистикалық ерекшеліктері "Шежіре-теракиме" тарихи шығармасының материалында қарастырылып, олардың түркі және моңғол тілдерінде қолданылуы зерттеліп, олардың семантикалық табиғаты сипатталған. Зерттеу сонымен қатар шағатай тіліндегі тарихи еңбектің лексикалық қабаты мен моңғол тілдері арасындағы ортақтықтың салыстырмалы талдауын көрсетті. Моңғолизм ретінде қарастырылатын аймақ, құрылтай, шешен, нукер, олжа, мерген сөздеріне лексикалық-семантикалық талдау жүргізілді. Зерттеу мақалада қазақ тіліндегі аймақ сөзі моңғолдың аймаг (әкімшілік бөлініс) сөзінен шыққандығы, құрылтай сөзі құр- етістігінен жасалғандығы, шешен сөзі моңғолдың шеш, чеч, сәс, цәс, цәц түбірлерінен тарайтыны, нөкерсөзі моңғол тіліндегі нөхөр (жолдас, дос) сөзімен сәйкес келетіндігі, олжа сөзі моңғол тіліндегі олжа, олбор, олз (олжа, табыс) сөздерінен тарағандығы, қазақ тіліндегі мерген сөзі моңғол тіліндегі мэргэн (мерген) түбірінен шыққандығы ғылыми тұрғыда зерделенеді. Талданған сөздерінің түркі-моңғол тілдеріндегі афоризмдерде қолданылуы мақаланың практикалық мазмұнын аңғартады. Түркі тілдеріндегі моңғолизмдердің этимологиясын анықтау, семантикалық ерекшеліктерін саралау зерттеу жұмысының негізгі міндеттері болып табылады. Соның негізінде зерттеу мақалада аталған моңғолизмдердің фонетикалық өзгерістеріне, морфологиялық құрылымына, семантикалық ерекшеліктеріне, этимологиялық сипатына назар аударылып, оларға лингвистикалық аспектіде біршама талдаулар жасалады.<br />Известно, что многие научные исследования о происхождении, этапах становления и развития слов, общих для тюрко-монгольских языков, находятся на гипотетическом уровне. Тем не менее, многовековая историко-культурная, географическая связь обусловила возникновение общих лексических единиц в тюркских и монгольском языках. В данной статье рассмотрены лингвистические особенности монголизмов на материале исторического произведения «Шежире-и теракиме», исследованны их употребление в тюркских и монгольских языках, описана их семантическая природа. В исследовании также нашло отражение сравнительный анализ общности между лексическим слоем исторического труда в чагатайском языке и монгольскими языками. Проведен лексико-семантический анализ слов аймақ, құрылтай, шешен, нукер, олжа, мерген, рассматриваемых как монголизмы. В исследовательской статье отмечается, что слово аймак в казахском языке происходит от монгольского слова аймак (административное деление), слово курултай образовано от глагола - qur, что чечен слово происходит от монгольских корней шеш, че, сас, цас, цац, что слово нукер совпадает с монгольским монгольское слово нукер (товарищ, друг), слово олжа – в монгольском языке олжа, олбор, олз, научно изучено, что слово мерген в казахском языке происходит от монгольского корня мерген (снайпер). Употребление анализируемых слов в афоризмах на тюрко-монгольских языках отражает практическое содержание статьи. Определение этимологии монголизмов в тюркских языках, анализ их семантических особенностей являются основными задачами исследовательской статьи. Проведен анализ фонетических изменений, морфологического строения, семантических особенностей монголизмов, выявленных в рассматриваемом произведении.<br />Филологические науки, Выпуск 4 (71) 2023 |
|---|---|
| DOI: | 10.48371/phils.2023.71.4.009 |