«Բնակավայր, տուն» հասկացույթի հնդեվրոպական բառային նշանակումները Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմության» բնագրում
Linguistic conceptology is a modern independent discipline that studies the features of the content of two-dimensional linguistic units, in particular, words, and the specified plans of expression and content can have a very broad understanding, that is, a word can be considered both as an ideologic...
Saved in:
| Published in: | Bulletin of Yerevan University B: Philology Vol. 16; no. 1(46); pp. 88 - 103 |
|---|---|
| Main Author: | |
| Format: | Journal Article |
| Language: | Armenian |
| Published: |
07.03.2025
|
| ISSN: | 1829-457X, 2738-2575 |
| Online Access: | Get full text |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Abstract | Linguistic conceptology is a modern independent discipline that studies the features of the content of two-dimensional linguistic units, in particular, words, and the specified plans of expression and content can have a very broad understanding, that is, a word can be considered both as an ideological symbol, and as a universal object code, and as a lexical and grammatical field. Verbal designations of concepts in each language xpress the national and cultural features of thinking and worldview of the community speaking this language, which can undergo individual changes at different times, but are characterized by a certain stability. In this article, we examined various linguistic meanings of the concept of « settlement, house» in the famous work of the 5th century «History of Armenia» by Movses Khorenatsi, highlighting the Indo-European units of this concept, diachronically studying their semantic content from Ancient Armenian to Modern Eastern Armenian. In the book «History of Armenia» we identified about 55 words of indigenous, Indo-European origin, which in one way or another express ideas about the concept of « settlement, house» in the Ancient Armenian language, identified their semantic and word-formation characteristics, phonetic features, historical changes in the modern Armenian language. The lexical units of the concept we studied relate to the basic vocabulary, have a high frequency of use. Both common and proper names, phraseological units were studied.
Լեզվական հասկացութաբանությունը արդի ինքնուրույն գիտակարգ է, որը ուսումնասիրում է լեզվական երկպլան միավորների, մասնավորապես՝ բառերի բովանդակային յուրահատկությունները, ընդ որում արտահայտության և բովանդակության նշյալ պլանները կարող են շատ լայն ըմբռնումներ ունենալ, այսինքն՝ բառը կարող է քննվել և՛ որպես գաղափարական խորհրդանիշ, և՛ որպես համընդհանուր առարկայական գաղտնագիր (կոդ), և՛ որպես բառաքերականական դաշտ։ Հասկացույթների բառային նշանակումները յուրաքանչյուր լեզվում արտահայտում են տվյալ լեզվի կրող հանրույթի մտածողության և աշխարհընկալման, մշակույթի ազգային յուրահատկությունները, որոնք տարբեր ժամանակներում կարող են կրել առանձին փոփոխություններ, սակայն բնորոշվում են ընդհանրական կայունությամբ։ Այս հոդվածում քննել ենք V դարի հայոց պատմագրության նշանավոր գործիչ Մովսես Խորենացու «Պատմութիւն Հայոց» երկի գրաբար բնագրում «բնակավայր, տուն» հասկացույթի լեզվական տարբեր նշանակումները՝ առանձնացնելով դրանց բնիկ միավորները՝ իրենց իմաստային բովանդակությամբ հին հայերենից մինչև արդի արևելահայերեն։ «Պատմութիւն Հայոց» երկում առանձնացրել բնիկ, հնդեվրոպական ծագման շուրջ 55 բառ, որոնք այս կամ այն ծավալով արտահայտում են «բնակավայր, տուն» հասկացույթի ընկալումները հին հայերենում, անդրադարձել ենք դրանց իմաստային և բառակազմական բնութագրին, հնչյունական պատկերին։ Մեր ուսումնասիրած հասկացույթի բառային միավորները հիմնական բառաֆոնդին են պատկանում, կիրառման մեծ հաճախականություն ունեն, հետազոտության մեջ ընդգրկել ենք թե՛ հասարակ, թե՛ հատուկ անունները։
– Лингвистическая концептология – современная самостоятельная дисциплина, изучающая особенности содержания двупланоых языковых единиц, в частности, слов, причем, указанные планы выражения и содержания могут иметь очень широкое понимание, то есть слово может рассматриваться и как идеологический символ, и как универсальный объектный код, и как лексико-грамматическое поле. Словесные обозначения понятий в каждом языке выражают национально-культурные особенности мышления и мировоззрения сообщества, говорящего на данном языке, которые могут претерпевать в разное время отдельные изменения, но характеризуются определенной устойчивостью. В данной статье мы рассмотрели различные лингвистические значения понятия «поселение, дом» в известном труде V века «История Армении» Мовсеса Хоренаци, выделив индоевропейские единицы данного концепта, диахронически исследуя их семантическое содержание от древнеармянского языка до современного восточноармянского. В книге «История Армении» мы выявили около 55 слов коренного, индоевропейского происхождения, которые так или иначе выражают представления о понятии «поселение, дом» в древнеармянском языке, выявили их семантические и словообразовательные характеристики, фонетические особенности, исторические изменения в современном армянском языке. Лексические единицы изученного нами концепта относятся к основной лексике, имеют высокую частоту употребления. Были исследованы как нарицательные, так и собственные имена, фразеологические единицы. |
|---|---|
| AbstractList | Linguistic conceptology is a modern independent discipline that studies the features of the content of two-dimensional linguistic units, in particular, words, and the specified plans of expression and content can have a very broad understanding, that is, a word can be considered both as an ideological symbol, and as a universal object code, and as a lexical and grammatical field. Verbal designations of concepts in each language xpress the national and cultural features of thinking and worldview of the community speaking this language, which can undergo individual changes at different times, but are characterized by a certain stability. In this article, we examined various linguistic meanings of the concept of « settlement, house» in the famous work of the 5th century «History of Armenia» by Movses Khorenatsi, highlighting the Indo-European units of this concept, diachronically studying their semantic content from Ancient Armenian to Modern Eastern Armenian. In the book «History of Armenia» we identified about 55 words of indigenous, Indo-European origin, which in one way or another express ideas about the concept of « settlement, house» in the Ancient Armenian language, identified their semantic and word-formation characteristics, phonetic features, historical changes in the modern Armenian language. The lexical units of the concept we studied relate to the basic vocabulary, have a high frequency of use. Both common and proper names, phraseological units were studied.
Լեզվական հասկացութաբանությունը արդի ինքնուրույն գիտակարգ է, որը ուսումնասիրում է լեզվական երկպլան միավորների, մասնավորապես՝ բառերի բովանդակային յուրահատկությունները, ընդ որում արտահայտության և բովանդակության նշյալ պլանները կարող են շատ լայն ըմբռնումներ ունենալ, այսինքն՝ բառը կարող է քննվել և՛ որպես գաղափարական խորհրդանիշ, և՛ որպես համընդհանուր առարկայական գաղտնագիր (կոդ), և՛ որպես բառաքերականական դաշտ։ Հասկացույթների բառային նշանակումները յուրաքանչյուր լեզվում արտահայտում են տվյալ լեզվի կրող հանրույթի մտածողության և աշխարհընկալման, մշակույթի ազգային յուրահատկությունները, որոնք տարբեր ժամանակներում կարող են կրել առանձին փոփոխություններ, սակայն բնորոշվում են ընդհանրական կայունությամբ։ Այս հոդվածում քննել ենք V դարի հայոց պատմագրության նշանավոր գործիչ Մովսես Խորենացու «Պատմութիւն Հայոց» երկի գրաբար բնագրում «բնակավայր, տուն» հասկացույթի լեզվական տարբեր նշանակումները՝ առանձնացնելով դրանց բնիկ միավորները՝ իրենց իմաստային բովանդակությամբ հին հայերենից մինչև արդի արևելահայերեն։ «Պատմութիւն Հայոց» երկում առանձնացրել բնիկ, հնդեվրոպական ծագման շուրջ 55 բառ, որոնք այս կամ այն ծավալով արտահայտում են «բնակավայր, տուն» հասկացույթի ընկալումները հին հայերենում, անդրադարձել ենք դրանց իմաստային և բառակազմական բնութագրին, հնչյունական պատկերին։ Մեր ուսումնասիրած հասկացույթի բառային միավորները հիմնական բառաֆոնդին են պատկանում, կիրառման մեծ հաճախականություն ունեն, հետազոտության մեջ ընդգրկել ենք թե՛ հասարակ, թե՛ հատուկ անունները։
– Лингвистическая концептология – современная самостоятельная дисциплина, изучающая особенности содержания двупланоых языковых единиц, в частности, слов, причем, указанные планы выражения и содержания могут иметь очень широкое понимание, то есть слово может рассматриваться и как идеологический символ, и как универсальный объектный код, и как лексико-грамматическое поле. Словесные обозначения понятий в каждом языке выражают национально-культурные особенности мышления и мировоззрения сообщества, говорящего на данном языке, которые могут претерпевать в разное время отдельные изменения, но характеризуются определенной устойчивостью. В данной статье мы рассмотрели различные лингвистические значения понятия «поселение, дом» в известном труде V века «История Армении» Мовсеса Хоренаци, выделив индоевропейские единицы данного концепта, диахронически исследуя их семантическое содержание от древнеармянского языка до современного восточноармянского. В книге «История Армении» мы выявили около 55 слов коренного, индоевропейского происхождения, которые так или иначе выражают представления о понятии «поселение, дом» в древнеармянском языке, выявили их семантические и словообразовательные характеристики, фонетические особенности, исторические изменения в современном армянском языке. Лексические единицы изученного нами концепта относятся к основной лексике, имеют высокую частоту употребления. Были исследованы как нарицательные, так и собственные имена, фразеологические единицы. |
| Author | Դիլբարյան, Նարինե |
| Author_xml | – sequence: 1 givenname: Նարինե orcidid: 0000-0003-1212-0029 surname: Դիլբարյան fullname: Դիլբարյան, Նարինե |
| BookMark | eNo1kc1Kw0AQxxepYK19BCEPYNPsZvOxR1v8goKHKuhpSdINFLSV5OStFV-k1YIlB0VsLGpb6At46eR53E3rYZjd_zC_Gea_iwqdbkcgtI8NndqM4Wrtunmp16rEIJaObR3rhutuoSJxTLdCLMcqoCJ2CatQy7naQeU4bvsGpY6JMTWK6HeZrN4hhQG8ypjLmGS9Aw0WMM0eIF1-a_AmxZkqZ_1cnMAYEiWn8AwjmGc9mMLXhpBqMJTpR4EgUd8UPpWe11X7h3yPZM-LBo-ycS7ZI5hpq5ms9uQz_R-kLRPo5Zxp1tfyCQvZrRhjKQ7W2w1z9JNaQsH30Hbo3cSivMkl1Dw-uqifVhrnJ2f1w0YlYPIu1LEJbhE3kJdxA18YjBJTOK4gvm0EJhN-2BLMxwTbPmHUD0wqQhx6vuVZjAmzhKw1NYi6cRyJkN9F7VsvuufY4LktXNnCa1zZwrHNMZe2mH-9Ms99 |
| ContentType | Journal Article |
| DBID | AAYXX CITATION |
| DOI | 10.46991/BYSU.B/2025.16.1.088 |
| DatabaseName | CrossRef |
| DatabaseTitle | CrossRef |
| DatabaseTitleList | CrossRef |
| DeliveryMethod | fulltext_linktorsrc |
| EISSN | 2738-2575 |
| EndPage | 103 |
| ExternalDocumentID | 10_46991_BYSU_B_2025_16_1_088 |
| GroupedDBID | AAYXX CITATION M~E |
| ID | FETCH-LOGICAL-c938-47621d28c1828cbe09423e78e2b60c39ebfde9b1216b294bc34ef1fab5a599e3 |
| ISSN | 1829-457X |
| IngestDate | Sat Nov 29 08:04:45 EST 2025 |
| IsDoiOpenAccess | false |
| IsOpenAccess | true |
| IsPeerReviewed | false |
| IsScholarly | false |
| Issue | 1(46) |
| Language | Armenian |
| License | https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0 |
| LinkModel | OpenURL |
| MergedId | FETCHMERGED-LOGICAL-c938-47621d28c1828cbe09423e78e2b60c39ebfde9b1216b294bc34ef1fab5a599e3 |
| ORCID | 0000-0003-1212-0029 |
| OpenAccessLink | https://journals.ysu.am/index.php/bulletin-ysu-philology/article/download/vol16_no1_2025_pp088-103/vol16_no1_2025_pp088-103_pdf |
| PageCount | 16 |
| ParticipantIDs | crossref_primary_10_46991_BYSU_B_2025_16_1_088 |
| PublicationCentury | 2000 |
| PublicationDate | 2025-03-07 |
| PublicationDateYYYYMMDD | 2025-03-07 |
| PublicationDate_xml | – month: 03 year: 2025 text: 2025-03-07 day: 07 |
| PublicationDecade | 2020 |
| PublicationTitle | Bulletin of Yerevan University B: Philology |
| PublicationYear | 2025 |
| SSID | ssib044731140 |
| Score | 1.9012362 |
| Snippet | Linguistic conceptology is a modern independent discipline that studies the features of the content of two-dimensional linguistic units, in particular, words,... |
| SourceID | crossref |
| SourceType | Index Database |
| StartPage | 88 |
| Title | «Բնակավայր, տուն» հասկացույթի հնդեվրոպական բառային նշանակումները Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմության» բնագրում |
| Volume | 16 |
| hasFullText | 1 |
| inHoldings | 1 |
| isFullTextHit | |
| isPrint | |
| journalDatabaseRights | – providerCode: PRVHPJ databaseName: ROAD: Directory of Open Access Scholarly Resources customDbUrl: eissn: 2738-2575 dateEnd: 99991231 omitProxy: false ssIdentifier: ssib044731140 issn: 1829-457X databaseCode: M~E dateStart: 20210101 isFulltext: true titleUrlDefault: https://road.issn.org providerName: ISSN International Centre |
| link | http://cvtisr.summon.serialssolutions.com/2.0.0/link/0/eLvHCXMwtV3Nb9MwFI_G4MAFgQDxrRzIaaRrHDuJj0nbiQsT0oa0naLlowIJddMY07igDvGPbDCJqQcQYqUCtkm9Iy5z_x7ec5LG6QRiBw5xnWe_n5_fS_P8EtvRtPsxA6dHWGo6iZ2YlLq2yduMmkndtpkdE15nsfzYhDs_7y0t8cdT0z-LtTCbz91Ox9va4mv_1dRAA2Pj0tkzmHsMCgTIg9EhBbND-k-GNxrE8AOjSY2AGE1mBA6mviXTuTIftJQ8M5oOTnoAhctzWS_wJLVAAdwgyIrrCmuzCgwM1ilmJku5TFWIXDYqU1ZIJSXJISD1_yC_I4F8opAa1S4xqYhx1ay1wFUxJrErYlOlDivl8j0J51FFyJaii6wjzRlpg6aCWleKxy1PKmymMCArGJT-5JWsmUnN5Bajk33IlJ4ro-hzaUn_9CViVw1QKqPy_j_ftR1jjWWcKg5uQpnjE-CDJnxWV3lpI_VBS7P4jaoBx81Wpc2vSc-ZrFcYN9Oq-vyKMDmBz1Vcrke4SZm7lI1IJA3Xi5ngTFjFTzvq_QjiL9zkmivON_s-ZD6Ms-TWGadGCNSBgAgXPiwvPKkFuBwKRKpZTg138vXKQVExEWRirDSewQqxs4QKESgMQoQJLSe0QoA5p50nLuPodh-9bhXuDW-EVr5Eu-hztqZQIs1mIs1WBFJGy8qwd_GydimPV3U_u89c0aaevrqq_Rr2Tj6LvtgRH-E4guNg1H2gi2MxGL0R_eF3XXwC4iEWj7Yl8UDsix6S--K92BNHo64YiG85Ql8Xu_DzA4FED0_74ivSZTmyf4H8HvB80MVbYDwC7D1xqJ8cQmkXsv2iIX3YE12JMxht67KFY-BGjH0g7mTS7UrodygEgl_TFuZai42HZv5lGDPmNr4NcIiVEC8GPXpxlNY5BIWp66UkcuqxzdOonaQ8sojlRITTKLZp2rbaKxFbAdeU2te16c5qJ72h6RS352JuvAKRH00Th6f4BIVAGG17bSvxbmq1Qv_hWrb9T_hX0986K8Nt7WL5r7ijTW-sv0zvahfizY1nL9bvyQvoN386PwM |
| linkProvider | ISSN International Centre |
| openUrl | ctx_ver=Z39.88-2004&ctx_enc=info%3Aofi%2Fenc%3AUTF-8&rfr_id=info%3Asid%2Fsummon.serialssolutions.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%C2%AB%D4%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D6%80%2C+%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%C2%BB+%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9%D5%AB+%D5%B0%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6+%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8+%D5%84%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A5%D5%BD+%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82+%C2%AB%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81+%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6%C2%BB+%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4&rft.jtitle=Bulletin+of+Yerevan+University+B%3A+Philology&rft.au=%D4%B4%D5%AB%D5%AC%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%2C+%D5%86%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%A5&rft.date=2025-03-07&rft.issn=1829-457X&rft.eissn=2738-2575&rft.volume=16&rft.issue=1%2846%29&rft.spage=88&rft.epage=103&rft_id=info:doi/10.46991%2FBYSU.B%2F2025.16.1.088&rft.externalDBID=n%2Fa&rft.externalDocID=10_46991_BYSU_B_2025_16_1_088 |
| thumbnail_l | http://covers-cdn.summon.serialssolutions.com/index.aspx?isbn=/lc.gif&issn=1829-457X&client=summon |
| thumbnail_m | http://covers-cdn.summon.serialssolutions.com/index.aspx?isbn=/mc.gif&issn=1829-457X&client=summon |
| thumbnail_s | http://covers-cdn.summon.serialssolutions.com/index.aspx?isbn=/sc.gif&issn=1829-457X&client=summon |