Բանասիրական հարցադրումները Տասսոյի «Ազատագրված Երուսաղեմ» պոեմի թարգմանությունների համատեքստում
Հոդվածում քննվում է 1910-ական թթ. սկզբներին Տորկվատո Տասսոյի «Ազատագրված Երուսաղեմ» պոեմի՝ Մխիթարյանների (Արսեն Ղազիկյանի և Աթանաս Տիրոյանի) կատարած և գրեթե միաժամանակ տպագրած աշխարհաբար երկու թարգմանությունների առնչությամբ ծագած տաղագիտական և թարգմանաբանական բանավեճը։ Սկզբնապես այն ծավալվում էր տաղ...
Uložené v:
| Vydané v: | Bulletin of Yerevan University B: Philology Ročník 16; číslo 2 (47); s. 6 - 17 |
|---|---|
| Hlavní autori: | , |
| Médium: | Journal Article |
| Jazyk: | Armenian |
| Vydavateľské údaje: |
03.06.2025
|
| ISSN: | 1829-457X, 2738-2575 |
| On-line prístup: | Získať plný text |
| Tagy: |
Pridať tag
Žiadne tagy, Buďte prvý, kto otaguje tento záznam!
|
| Shrnutí: | Հոդվածում քննվում է 1910-ական թթ. սկզբներին Տորկվատո Տասսոյի «Ազատագրված Երուսաղեմ» պոեմի՝ Մխիթարյանների (Արսեն Ղազիկյանի և Աթանաս Տիրոյանի) կատարած և գրեթե միաժամանակ տպագրած աշխարհաբար երկու թարգմանությունների առնչությամբ ծագած տաղագիտական և թարգմանաբանական բանավեճը։ Սկզբնապես այն ծավալվում էր տաղաչափական ձևի ընտրության շուրջ, քանի որ Ղազիկյանն իր թարգմանությունը կատարել էր հայկական վանկային ոտանավորի 11-վանկանի չափով, իսկ Տիրոյանը՝ դեռևս XIX դարակեսից լայնորեն կիրառվող «հայկական չափով»։ Մխիթարյան երկու թարգմանիչների միջև ծավալված այս վեճը լուծելու և խելամիտ եզրակացության հանգելու համար խնդրին մասնակից է դառնում մեկ այլ նշանավոր բանասեր՝ Հրանտ Նազարյանցը, որը նամակ է հղում Արսեն Ղազիկյանին և խնդրում շարադրել իր տեսակետները, ապա ստանալով շատ հանգամանալից և ծավալուն պատասխան՝ որոշում է ամբողջովին հրապարակել այն՝ հույս ունենալով, որ հայ բանասիրական միտքը «շահեկան ու հետաքրքրաշարժ» շատ բան կգտնի այնտեղ։ Նազարյանցը դրանով ցանկանում էր շատերի ուշադրությունը հրավիրել թարգմանաբանական կարևորագույն խնդիրների վրա, մանավանդ որ գեղարվեստական չափածոյի թարգմանության գործն այդ ժամանակ լայնորեն ծավալվում էր ոչ միայն Մխիթարյան միաբանության շրջանակներում, այլև դրա սահմաններից դուրս։ Ղազիկյանի վերլուծություններն արժեքավոր են որպես համակարգված փորձ՝ վեր հանելու թարգմանական գործընթացի առանձնահատկություններն ու թարգմանչական սխալների պատճառները։ Այս տեսանկյունից նրա դիտարկումները համահունչ են XX դարի երկրորդ կեսի թարգմանության տեսության նշանավոր ներկայացուցիչների՝ Փիթեր Նյումարկի, Ջոն Քեթֆորդի, Իրժի Լևիի և այլոց մոտեցումներին։
В статье рассматривается стиховедческая и переводческая дискуссия, возникшая вокруг двух почти одновременно опубликованных армянских переводов поэмы Торквато Тассо «Освобожденный Иерусалим», выполненных мхитаристами в начале 1910-х годов (переводчики – Арсен Газикян и Атанас Тироян). Первоначально обсуждение развернулось вокруг выбора метрической формы, поскольку Газикян перевел поэму с использованием 11-сложного армянского силлабического стиха, тогда как Тироян применил «армянский размер», который широко использовался с середины XIX века. Для разрешения этого спора между двумя мхитаристскими переводчиками и достижения убедительного вывода в дискуссию вмешался известный филолог Грант Назарьянц. Он направил письмо Арсену Газикяну с просьбой изложить свои взгляды. Получив очень подробный и объемный ответ, Назарьянц решил опубликовать его полностью, надеясь, что армянская филологическая мысль найдет в нем «ценные и любопытные» идеи. Тем самым он стремился привлечь внимание к важнейшим проблемам перевода, особенно учитывая, что в этот период художественный стихотворный перевод активно развивался не только в рамках ордена Мхитаристов, но и за его пределами. Анализы Газикяна ценны как систематизированная попытка выявить особенности переводческого процесса и причины переводческих ошибок. В этом отношении его наблюдения созвучны подходам выдающихся представителей теории перевода второй половины XX века — таких, как Питер Ньюмарк, Джон Кэтфорд, Иржи Левый и другие.
The article examines the metrical and translation-related debate surrounding two nearly simultaneous modern Armenian translations of Torquato Tasso’s “Jerusalem Delivered,” published by the Mekhitarists in the early 1910s (translated by Arsen Ghazikyan and Atanas Tiroyan). Initially, the discussion revolved around the choice of metrical form, as Ghazikyan translated the poem using the 11-syllable Armenian syllabic verse, whereas Tiroyan employed the “Armenian meter,” which had been widely used since the mid-19th century. To resolve this dispute between the two Mekhitarist translators and reach a reasonable conclusion, another renowned philologist, Hrant Nazaryants, intervened by sending a letter to Arsen Ghazikyan, requesting him to present his views. After receiving a detailed and extensive response, Nazaryants decided to publish it in full, hoping that Armenian philological thought would find it “valuable and intriguing.” Through this, he sought to draw broader attention to key issues in translation studies, especially since the translation of artistic verse was actively developing not only within the Mekhitarist congregation but also beyond its boundaries. Ghazikyan’s analyses are valuable as a systematic attempt to uncover the specific features of the translation process and the causes of translational errors. From this perspective, his observations align with the approaches of prominent translation theorists of the second half of the 20th century, such as Peter Newmark, John Catford, Jiří Levý, and others. |
|---|---|
| ISSN: | 1829-457X 2738-2575 |
| DOI: | 10.46991/BYSU.B/2025.16.2.006 |