Son Dönem Osmanlı Aydınlarının Oryantalistlerin Kur’an’a Yönelik İddialarına Verdiği Cevaplar Üzerine Bir İnceleme: Manastırlı İsmail Hakkı ve Şehbenderzâde Ahmed Hilmi Örneği

Geçmişten günümüze oryantalistlerin değişik zamanlarda ortaya attıkları iddialara karşı İslam dünyasının farklı bölgelerindeki ilim adamları tarafından reddiyeler yazılmıştır. Reddiye kaleme alan bu ilim adamları içerisinde son dönem Osmanlı aydınlarından bazıları da yer almıştır. Bu kapsamda Hollan...

Ausführliche Beschreibung

Gespeichert in:
Bibliographische Detailangaben
Veröffentlicht in:Tader : (Online) Jg. 9; H. 1; S. 232 - 253
1. Verfasser: Şen, Ercan
Format: Journal Article
Sprache:Englisch
Veröffentlicht: 30.04.2025
ISSN:2587-0882, 2587-0882
Online-Zugang:Volltext
Tags: Tag hinzufügen
Keine Tags, Fügen Sie den ersten Tag hinzu!
Abstract Geçmişten günümüze oryantalistlerin değişik zamanlarda ortaya attıkları iddialara karşı İslam dünyasının farklı bölgelerindeki ilim adamları tarafından reddiyeler yazılmıştır. Reddiye kaleme alan bu ilim adamları içerisinde son dönem Osmanlı aydınlarından bazıları da yer almıştır. Bu kapsamda Hollandalı oryantalist Reinhart Dozy’nin (ö. 1883) orijinal adı “Essai sur l’Histoire de l’Islamisme” olan ve Abdullah Cevdet’in (ö. 1932) Türkçeye “Târîh-i İslamiyyet” adıyla tercü-me ettiği esere İslam’a ve Kur’an’a yönelik iddia ve iftiralardan dolayı İslam dünyasında ve özellikle son dönem Osmanlı ilmî çevrelerinde pek çok reddiye yazılmıştır. Bu reddiyeler içeri-sinde Manastırlı İsmail Hakkı’nın (ö. 1912) “Hak ve Hakikat” isimli kitabı ve Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi’nin (ö. 1914) “Tarih-i İslam” isimli çalışması içerikleri ve kapsamları açı-sından oldukça dikkat çekmiştir. Mezkûr reddiyelerde temelde Dozy’nin dile getirdiği iddia ve suçlamalar merkeze alınırken bunun yanında diğer başka oryantalistlerin iddiaları da muhtelif açılardan cevaplandırılmıştır. Bu çalışmada Osmanlı son dönem ilim ve fikir adamlarından Ma-nastırlı İsmail Hakkı ile Şehbenderzâde Ahmed Hilmi’nin oryantalist çevrelerce Kur’an hakkında dile getirilen iddialara verdikleri cevaplara ilişkin Kur’an’ın kaynağı, vahyin mahiyeti, Kur’an’ın üslûp özellikleri, Kur’an’ın muhtevası ve benzeri bazı başlıklar üzerinden söz konusu iki eser merkeze alınarak analitik bir yöntemle bazı tespitler ve tahliller yapılmıştır. Yine bu çalışmada oryantalistlerin Kur’an hakkında öne sürdükleri iddiaların son dönem Osmanlı’da nasıl bir karşı-lık bulduğu ve onlara hangi yönlerden cevaplar verildiği ortaya konulmuştur. Araştırmamızda elde edilen bulgulara göre her iki ismin kaleme aldıkları reddiyelerde metot ve muhteva olarak farklı hususların öne çıktığı görülmüş olup Dozy tarafından ileri sürülen eleştirilere dinî, ilmî ve felsefî açılardan çeşitli cevaplar verdikleri tespit edilmiştir.
AbstractList Geçmişten günümüze oryantalistlerin değişik zamanlarda ortaya attıkları iddialara karşı İslam dünyasının farklı bölgelerindeki ilim adamları tarafından reddiyeler yazılmıştır. Reddiye kaleme alan bu ilim adamları içerisinde son dönem Osmanlı aydınlarından bazıları da yer almıştır. Bu kapsamda Hollandalı oryantalist Reinhart Dozy’nin (ö. 1883) orijinal adı “Essai sur l’Histoire de l’Islamisme” olan ve Abdullah Cevdet’in (ö. 1932) Türkçeye “Târîh-i İslamiyyet” adıyla tercü-me ettiği esere İslam’a ve Kur’an’a yönelik iddia ve iftiralardan dolayı İslam dünyasında ve özellikle son dönem Osmanlı ilmî çevrelerinde pek çok reddiye yazılmıştır. Bu reddiyeler içeri-sinde Manastırlı İsmail Hakkı’nın (ö. 1912) “Hak ve Hakikat” isimli kitabı ve Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi’nin (ö. 1914) “Tarih-i İslam” isimli çalışması içerikleri ve kapsamları açı-sından oldukça dikkat çekmiştir. Mezkûr reddiyelerde temelde Dozy’nin dile getirdiği iddia ve suçlamalar merkeze alınırken bunun yanında diğer başka oryantalistlerin iddiaları da muhtelif açılardan cevaplandırılmıştır. Bu çalışmada Osmanlı son dönem ilim ve fikir adamlarından Ma-nastırlı İsmail Hakkı ile Şehbenderzâde Ahmed Hilmi’nin oryantalist çevrelerce Kur’an hakkında dile getirilen iddialara verdikleri cevaplara ilişkin Kur’an’ın kaynağı, vahyin mahiyeti, Kur’an’ın üslûp özellikleri, Kur’an’ın muhtevası ve benzeri bazı başlıklar üzerinden söz konusu iki eser merkeze alınarak analitik bir yöntemle bazı tespitler ve tahliller yapılmıştır. Yine bu çalışmada oryantalistlerin Kur’an hakkında öne sürdükleri iddiaların son dönem Osmanlı’da nasıl bir karşı-lık bulduğu ve onlara hangi yönlerden cevaplar verildiği ortaya konulmuştur. Araştırmamızda elde edilen bulgulara göre her iki ismin kaleme aldıkları reddiyelerde metot ve muhteva olarak farklı hususların öne çıktığı görülmüş olup Dozy tarafından ileri sürülen eleştirilere dinî, ilmî ve felsefî açılardan çeşitli cevaplar verdikleri tespit edilmiştir.
Author Şen, Ercan
Author_xml – sequence: 1
  givenname: Ercan
  orcidid: 0000-0003-2583-1540
  surname: Şen
  fullname: Şen, Ercan
BookMark eNpNUUtKA0EQbURBjW5d1wUSu-c_7mL8RIxkYRBcDT3dFWzT05GeGEhWnkIQRMETJBsvMKMH8SR21IVQ1I969XvbZN2MDRKyx2jLZ8xj-xMu0bZYmEaJH6yRLS9M4iZNEm_9n79JdsvyllLqhTRgUbRFPi_HBo6qd4MF9MuCG10voT2T9dJobp12An0742bCtSonGq0ycH5vvx6euFkpuF6htRpBvZBS8V8Yhyu0UtWvCjo45XcuC9XzfIVGOFTWFRuBGgs8gAtueDmpl3Y1u164LZSGLh-NXDhF-HjBmxyNO29evUmE9k2BErpKFwqqR2vQDdkhG0OuS9z9sw0yODkedLrNXv_0rNPuNUWcBk0vj8JYigCHglKZCp-iL3xBkYs0jCSmOfO9nMYyz0OauBcFQypCicipZFLEfoO0ftsKOy5Li8PszqqC21nGaPbDQ_bDQ_bHg_8NyyuSLQ
Cites_doi 10.15745/da.572221
10.18020/kesit.1154
10.7827/TurkishStudies.11347
10.29288/ilted.652300
10.30623/hij.952956
10.31121/tader.1316371
10.31121/tader.1343159
ContentType Journal Article
DBID AAYXX
CITATION
DOI 10.31121/tader.1596834
DatabaseName CrossRef
DatabaseTitle CrossRef
DatabaseTitleList CrossRef
DeliveryMethod fulltext_linktorsrc
Discipline Religion
EISSN 2587-0882
EndPage 253
ExternalDocumentID 10_31121_tader_1596834
GroupedDBID AAYXX
ABDBF
ACUHS
ADBBV
ALMA_UNASSIGNED_HOLDINGS
BCNDV
CITATION
EN8
ESX
M~E
ID FETCH-LOGICAL-c794-2b657dc4efc00d9c30e3c3c0eac956de9b132b07dbb5085044f0c5deea0d1dc73
ISSN 2587-0882
IngestDate Sat Nov 29 07:58:28 EST 2025
IsDoiOpenAccess false
IsOpenAccess true
IsPeerReviewed false
IsScholarly true
Issue 1
Language English
LinkModel OpenURL
MergedId FETCHMERGED-LOGICAL-c794-2b657dc4efc00d9c30e3c3c0eac956de9b132b07dbb5085044f0c5deea0d1dc73
ORCID 0000-0003-2583-1540
OpenAccessLink https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4419215
PageCount 22
ParticipantIDs crossref_primary_10_31121_tader_1596834
PublicationCentury 2000
PublicationDate 2025-04-30
PublicationDateYYYYMMDD 2025-04-30
PublicationDate_xml – month: 04
  year: 2025
  text: 2025-04-30
  day: 30
PublicationDecade 2020
PublicationTitle Tader : (Online)
PublicationYear 2025
References ref13
ref35
ref12
ref34
ref15
ref37
ref14
ref36
ref31
ref30
ref11
ref33
ref10
ref32
ref2
ref1
ref17
ref39
ref16
ref38
ref19
ref18
ref24
ref23
ref26
ref25
ref20
ref42
ref41
ref22
ref21
ref28
ref27
ref29
ref8
ref7
ref9
ref4
ref3
ref6
ref5
ref40
References_xml – ident: ref37
– ident: ref1
– ident: ref3
– ident: ref5
– ident: ref7
– ident: ref20
– ident: ref29
– ident: ref24
– ident: ref22
– ident: ref25
– ident: ref27
– ident: ref38
  doi: 10.15745/da.572221
– ident: ref40
  doi: 10.18020/kesit.1154
– ident: ref9
– ident: ref19
– ident: ref32
– ident: ref11
– ident: ref17
– ident: ref34
– ident: ref15
– ident: ref30
– ident: ref39
  doi: 10.7827/TurkishStudies.11347
– ident: ref13
– ident: ref4
– ident: ref36
– ident: ref2
– ident: ref28
  doi: 10.29288/ilted.652300
– ident: ref6
  doi: 10.30623/hij.952956
– ident: ref10
  doi: 10.31121/tader.1316371
– ident: ref42
– ident: ref21
– ident: ref23
– ident: ref26
– ident: ref8
– ident: ref18
– ident: ref16
– ident: ref41
  doi: 10.31121/tader.1343159
– ident: ref35
– ident: ref12
– ident: ref33
– ident: ref14
– ident: ref31
SSID ssj0002504166
Score 2.3045
Snippet Geçmişten günümüze oryantalistlerin değişik zamanlarda ortaya attıkları iddialara karşı İslam dünyasının farklı bölgelerindeki ilim adamları tarafından...
SourceID crossref
SourceType Index Database
StartPage 232
Title Son Dönem Osmanlı Aydınlarının Oryantalistlerin Kur’an’a Yönelik İddialarına Verdiği Cevaplar Üzerine Bir İnceleme: Manastırlı İsmail Hakkı ve Şehbenderzâde Ahmed Hilmi Örneği
Volume 9
hasFullText 1
inHoldings 1
isFullTextHit
isPrint
journalDatabaseRights – providerCode: PRVHPJ
  databaseName: ROAD: Directory of Open Access Scholarly Resources
  customDbUrl:
  eissn: 2587-0882
  dateEnd: 99991231
  omitProxy: false
  ssIdentifier: ssj0002504166
  issn: 2587-0882
  databaseCode: M~E
  dateStart: 20170101
  isFulltext: true
  titleUrlDefault: https://road.issn.org
  providerName: ISSN International Centre
link http://cvtisr.summon.serialssolutions.com/2.0.0/link/0/eLvHCXMwtV3NbhMxELbaghAXxK9a_uQDiIO1sNnfmFuStoqEaJGIUHuKvLZXXSVZok0atT0gngIJCYHEE7QXXiALD8KTMP7ZJA09lANS5HitnVkn861nPB6PEXrCPOG7dRrA-x3HThBFoUOZHzg89URag677IdOHTcQ7O_W9PfpmZXW92gsz6cd5Xj86osP_KmpoA2GrrbP_IO4ZU2iAOggdShA7lJcS_FuQ56Za_25GuRyQ3dGA5dqCbNZI41iYWg4TWluzX2S3OGa5zocIXIosJ68OiyoUgrJ8XiX7Ffd-1iOa3BVq_8mMJSPvJABPXdHtjLTkhA1VtKuio60TveOQNLPCEgPuVBC7ck6oaJzR2LApql6bu-B3ZH3SZr2ebZ6AedwKn9IteZDoA_FO9Kq_JyRpHICSJ-2sP8jMQyPluTXdWTTHO6xKpbGUdVWD0HI3HqqC2_fIuki8cGG1R4-kXggjqZpLGKV3QZtVBfQvxNth3fpgjYXgmfTGy8rHB9NVaZ-x6vpzMBOjyk97Lsv3kvadxUTCbExz6Gr6rqVfRVe8OKQqWPH1h7n3UCWeq-mF-NnvMBlJNYsX57qwYHEtmE6dm-iGnfPghsHqLbQi89voWhUMfwf9AsjizekPgCs2cC3PMEC1PFMwhRI-eBmeGOD5--NnlqsC7ytqgCMuTy0UgYZhDcPyW4YrCOLpFwM_DPCDmy30XmIDvPKsUM8uTzXYsAIbXE4k_vl1BrLpdyGxBhjWAMPTTwAueMhd1Nne6rTajj1fxOGghRwvicJY8ECm3HUF5b4rfe5zF0wRGkZC0qTme4kbiyQJVWLHIEhdHgopmStqgsf-PbSWv8_lOsIB_N8wzIkUhsQgCXniRxGLfa7OUKFummygZ5UIukOTRaZ7sbzvX_rOB-j6HOsP0dq4OJSP0FU-GWej4rGGyx_u88EM
linkProvider ISSN International Centre
openUrl ctx_ver=Z39.88-2004&ctx_enc=info%3Aofi%2Fenc%3AUTF-8&rfr_id=info%3Asid%2Fsummon.serialssolutions.com&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Son+D%C3%B6nem+Osmanl%C4%B1+Ayd%C4%B1nlar%C4%B1n%C4%B1n+Oryantalistlerin+Kur%E2%80%99an%E2%80%99a+Y%C3%B6nelik+%C4%B0ddialar%C4%B1na+Verdi%C4%9Fi+Cevaplar+%C3%9Czerine+Bir+%C4%B0nceleme%3A+Manast%C4%B1rl%C4%B1+%C4%B0smail+Hakk%C4%B1+ve+%C5%9Eehbenderz%C3%A2de+Ahmed+Hilmi+%C3%96rne%C4%9Fi&rft.jtitle=Tader+%3A+%28Online%29&rft.au=%C5%9Een%2C+Ercan&rft.date=2025-04-30&rft.issn=2587-0882&rft.eissn=2587-0882&rft.volume=9&rft.issue=1&rft.spage=232&rft.epage=253&rft_id=info:doi/10.31121%2Ftader.1596834&rft.externalDBID=n%2Fa&rft.externalDocID=10_31121_tader_1596834
thumbnail_l http://covers-cdn.summon.serialssolutions.com/index.aspx?isbn=/lc.gif&issn=2587-0882&client=summon
thumbnail_m http://covers-cdn.summon.serialssolutions.com/index.aspx?isbn=/mc.gif&issn=2587-0882&client=summon
thumbnail_s http://covers-cdn.summon.serialssolutions.com/index.aspx?isbn=/sc.gif&issn=2587-0882&client=summon