Hicrî Beşinci Asrın Resmü’l-Mushaf Literatürüne Katkısı Bağlamında İbn Muʿāz el-Cühenî ve “Kitâbü’l-Bedîʿ fî maʿrifeti mâ rusime fî Muṣḥafi ʿOs̱mān” Adlı Eseri
Bu makalede, Hicrî V. asırda Endülüs’te yaşamış olan İbn Muâz el-Cühenî el-Endelüsî’nin (öl. 442/1050) kaleme aldığı Kitâbü’l-Bedîʿ fî maʿrifeti mâ rüsime fî muṣḥafi ʿOs̱mân adlı eser, resmü’l-muṣḥaf literatürüne katkıları bakımından ele alınmıştır. Kur’ân-ı Kerîm’in mushaflaşma süreci, vahyin Hz. P...
Uložené v:
| Vydané v: | Tader : (Online) Ročník 9; číslo 2; s. 825 - 853 |
|---|---|
| Hlavný autor: | |
| Médium: | Journal Article |
| Jazyk: | English |
| Vydavateľské údaje: |
30.10.2025
|
| ISSN: | 2587-0882, 2587-0882 |
| On-line prístup: | Získať plný text |
| Tagy: |
Pridať tag
Žiadne tagy, Buďte prvý, kto otaguje tento záznam!
|
| Shrnutí: | Bu makalede, Hicrî V. asırda Endülüs’te yaşamış olan İbn Muâz el-Cühenî el-Endelüsî’nin (öl. 442/1050) kaleme aldığı Kitâbü’l-Bedîʿ fî maʿrifeti mâ rüsime fî muṣḥafi ʿOs̱mân adlı eser, resmü’l-muṣḥaf literatürüne katkıları bakımından ele alınmıştır. Kur’ân-ı Kerîm’in mushaflaşma süreci, vahyin Hz. Peygamber döneminde yazıya geçirilmesiyle başlamış, eldeki metinler daha sonra Hz. Ebû Bekir ve Hz. Osman dönemlerinde resmi nitelik kazanarak standartlaşmıştır. Bu süreçte ortaya çıkan Mesâhif-i Osmâniyye, kendilerine özgü imlâ yapılarıyla resmü’l-mushaf geleneğinin temelini oluş-turmuştur. Bu gelenekte, mushaflarda benimsenen yazım tarzının bağlayıcılığı ve sonraki mushafların da bu yazı tarzına uygun şekilde istinsah edilip edilmemesi meselesi tartışma konusu olmuştur. Hicrî II. asırdan itibaren mushaflardaki yazım farklılıklarını kaydetme ve koruma amacıyla telif edilen res-mü’l-mushaf eserleri, özellikle hicrî IV. ve V. asırda sistematik hale gelmiştir. Bu bağlamda Ebü’l-Abbâs el-Mehdevî (öl. 440/1048-49 [?]), İbn Muâz el-Cühenî, Ebû Amr ed-Dânî (öl. 444/1053), Ebû Dâvûd b. Necâh el-Kurtubî (öl. 496/1103) gibi âlimlerin eserleri, mushaf imlâsı sahasında klasik lite-ratürün oluşumuna öncülük etmiştir. İbn Muâz’ın eseri, mushaflardaki ayrık ve bitişik yazımlar, elif, vav ve yâ harflerinin kullanım biçimleri, hemzenin yazımı ve vakf-vasl durumları gibi konuları siste-matik şekilde sınıflandırmakta; aynı zamanda kıraat imamlarının vecihlerine ve nahiv kurallarına atıf-larla imlâ tercihlerini açıklamaktadır. Eser bu yönüyle resmü’l-mushaf açısından önemli kaynaklardan biridir. Çalışma, İbn Muâz’ın Kitābu’l-Bedīʿ adlı eserinin muhteva bakımından incelenmesini içer-mektedir. Kitābu’l-Bedīʿ, ihtiva ettiği konular itibariyle hem mushaf imlâsının anlaşılmasına katkı sağlamakta hem de Endülüs kıraat ekolünün ilmî mirasını ortaya koymaktadır. Hicrî V. asırda kaleme alınan eser, klasik resmü’l-mushaf literatürünün sistematik örneklerinden biri olup, mushaf yazımına dair farklılıkları kıraat, nahiv ve telaffuz temelli tahlillerle açıklamaktadır. Çalışmada Cühenî’nin Kitâbü’l-Bedîʿ’de ele aldığı konular maktûʿ-mevsûl yazım, harflerin ibdâli, hazif ve ziyâde gibi baş-lıklar altında ayrıntılı olarak incelenmiştir. Eserin dikkat çekici yönlerinden biri, mushaflardaki yazım özelliklerini sadece göstermekle yetinmeyip; kıraat farklılıkları ve dilsel kurallarla ilişkisini de ortaya koymasıdır. Ayrıca Cühenî, bazı yazım özelliklerinin gerekçelerini şiir örnekleri ve nahivcilerin gö-rüşleriyle destekleyerek açıklamaktadır. Bu bağlamda, Cühenî’nin yöntem olarak konu merkezli bir tasnif benimsediği, mushaf hattını açıklarken hem nazarî hem de uygulamaya dönük bir izah tarzı sergilediği görülmektedir. Bu yönüyle Kitâbü’l-Bedîʿ, hem klasik mushaf imlâsına dair birikimin anla-şılmasına katkı sağlamakta hem de Endülüs kıraat ekolünün ilmî mirasını ortaya koymaktadır. Eser, Endülüs kıraat ve resmü’l-mushaf geleneğine ait günümüze ulaşan nadir teliflerden biridir. Ayrıca eserin sistematik bir şekilde tahlil edilerek tanıtılması, hicrî V. asırda telif edilmiş mushaf imlâsına dair kaynakların daha iyi tanınmasına katkıda bulunacaktır. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemi benim-senmiş; metin çözümlemesi yapılarak, İbn Muâz el-Cühenî’ye ait Kitâbü’l-Bedîʿ adlı eserin muhtevası incelenmiştir. |
|---|---|
| ISSN: | 2587-0882 2587-0882 |
| DOI: | 10.31121/tader.1715433 |