Bibliographic Details
| Title: |
Ortaçağ İslâm Akdenizi’nde Boyacılık Zanaatı (9.–15. Yüzyıllar). (Turkish) |
| Alternate Title: |
The Craft of Dyers in the Medieval Islamic Mediterranean (9th–15th Centuries). (English) |
| Authors: |
AKİNİZ, Sercan |
| Source: |
Hitit Theology Journal / Hitit İlahiyat Dergisi; haz2025, Vol. 24 Issue 1, p76-104, 29p |
| Subject Terms: |
TEXTILE dyeing, SPIRITUALITY, HISTORY of Islam, LEGAL documents, SOCIAL status |
| Abstract (English): |
The medieval Islamic Mediterranean was a significant hub for textile dyeing, not only due to its technical achievements but also because of its economic and commercial networks that played a defining role across the region and beyond. Compared to their European counterparts, Islamic states historically had broader access to dyestuffs, positioning themselves as key nodes in both production and interregional dyeing networks. Historical sources indicate that dyeing was a widespread economic activity throughout the Islamic world, from Egypt to al-Andalus, from the Maghreb to Anatolia. This study examines dyeing centers in the medieval Islamic Mediterranean, the organizational structures of dyers, their economic and social status, and the legal frameworks regulating their profession. By integrating historical records, legal documents, futuwwa manuals, waqf deeds, and archaeological findings, this research provides a comprehensive analysis of the role of the dyeing industry in medieval Islamic societies. The primary research question of this study is how the dyeing profession was positioned within the socio-economic framework of medieval Islamic societies and how its operational mechanisms were structured. Furthermore, it evaluates the relationship between dyers and governing authorities, as well as the legal and institutional mechanisms that regulated their activities. Previous studies have predominantly focused on specific textile centers, the procurement of dyestuffs, or the technical aspects of dye production. However, there is a notable gap in the literature regarding the institutional, legal, and socio-economic regulations governing the dyeing craft. By examining the position of dyers within medieval Islamic craft organizations and the legal frameworks shaping their profession, this study aims to address this gap. Synthesizing legal texts with historical narratives and archaeological findings, it offers a holistic perspective on the historical development of the dyeing industry and its impact on Islamic economies. Methodologically, this research utilizes a range of primary sources, including legal treatises, travelogues, and historical and geographical accounts, alongside secondary studies. Legal sources provide valuable insights into regulations imposed on dyers, covering taxation, occupational oversight, and commercial disputes. Historical chronicles and travel narratives offer extensive descriptions of the geographical distribution and economic significance of dyeing centers. Waqfiyya archives present evidence regarding the locations of dye workshops and their contributions to local economies, while archaeological findings confirm the material evidence of dye production and practices. The integration of these diverse sources facilitates a multidisciplinary approach that combines historical, legal, and archaeological perspectives. This study demonstrates that the dyeing profession was deeply embedded in the economic and social fabric of medieval Islamic societies. It highlights the professional organization of dyers within different communities, ranging from futuwwa and Ahi brotherhoods to the later development of guilds. Futuwwa manuals emphasize the ethical and spiritual dimensions of the craft, identifying legendary figures as patrons of dyers. Additionally, Islamic legal sources underscore the regulatory role of the ḥisbah institution in overseeing the dyeing profession. Muḥtasibs were responsible for monitoring dye quality, ensuring compliance with professional standards, and preventing fraudulent practices. In this context, ḥisbah treatises and ihtisab laws are examined to delineate the professional obligations of dyers. Another key finding of this study challenges the prevailing notion that dyeing was an exclusively Jewish profession. This widely accepted perspective is critically analyzed, and the study establishes that dyeing was not confined to any particular religious or ethnic group. The research underscores the significant role of Muslim dyers and emphasizes that assessments of the profession must consider regional and demographic variations. In conclusion, this study directly addresses the dyeing craft, which has often remained overshadowed within medieval textile studies. By integrating historical, geographical, legal, and archaeological sources, it provides a broad evaluation that extends from the placement of dye workshops to professional regulations, quality control mechanisms, and consumer protection measures. The findings highlight that the dyeing industry did not develop arbitrarily but rather within the framework of specific legal and social regulations, demonstrating its multicultural and dynamic nature. [ABSTRACT FROM AUTHOR] |
| Abstract (Turkish): |
Ortaçağ Akdeniz’inde İslâm dünyası, sadece teknik başarılarıyla değil, aynı zamanda bölge genelinde ve ötesinde belirleyici bir rol oynayan ekonomik ve ticari ağları sayesinde de tekstil boyamacılığı için önemli bir merkezdi. Avrupalı muadilleriyle karşılaştırıldığında, İslam devletleri tarihsel olarak boyarmaddelere daha geniş erişim olanaklarına sahipti ve bu sayede hem üretim hem de bölgesel ve bölgeler arası boyama ağlarında kilit düğümler hâline gelmişlerdir. Tarihî kaynaklar, boyacılığın Mısır’dan Endülüs’e, Mağrip’ten Anadolu’ya kadar tüm İslam dünyasında yaygın bir ekonomik faaliyet olduğunu göstermektedir. Bu çalışma, Ortaçağ Akdeniz İslâm coğrafyasında öne çıkan boyama merkezlerini, boyacıların örgütsel yapılarını, ekonomik ve sosyal statülerini ve mesleklerini düzenleyen yasal çerçeveleri incelemektedir. Tarihî kayıtlar, hukukî belgeler, fütüvvetnameler, vakfiye kayıtları ve arkeolojik bulguların bütünleştirilmesiyle bu araştırma, boyacılık endüstrisinin Ortaçağ Akdeniz İslam toplumlarındaki rolüne dair kapsamlı bir analiz sunmaktadır. Bu çalışmanın temel araştırma sorusu, boyacılık mesleğinin Ortaçağ Akdeniz İslam toplumlarının sosyoekonomik yapısı içinde nasıl konumlandığını ve işleyiş mekanizmalarının nasıl yapılandığını anlamaktır. Ayrıca, boyacıların yönetsel otoritelerle olan ilişkileri ile meslekî faaliyetlerini düzenleyen yasal ve kurumsal mekanizmaları da değerlendirmektedir. Önceki çalışmalar büyük ölçüde belirli tekstil merkezlerine, boyarmadde teminine veya boyama tekniklerinin teknik yönlerine odaklanmıştır. Oysa literatürde, boyacılık zanaatını düzenleyen kurumsal, hukuki ve sosyoekonomik düzenlemeler konusunda belirgin bir boşluk bulunmaktadır. Bu çalışma, boyacıların Ortaçağ İslam zanaat örgütleri içindeki konumlarını ve mesleklerini şekillendiren hukuki çerçeveleri inceleyerek söz konusu boşluğu gidermeyi amaçlamaktadır. Hukukî metinleri tarihî anlatılar ve arkeolojik bulgularla birleştiren bu çalışma, boyacılık endüstrisinin tarihsel gelişimine ve İslam ekonomileri üzerindeki etkisine dair bütüncül bir bakış açısı sunmaktadır. Yöntemsel olarak bu araştırma, hukukî risaleler, seyahatnameler ve tarihî ve coğrafî kaynaklar gibi birincil kaynakların yanı sıra ikincil literatürü de kullanmaktadır. Hukukî kaynaklar, boyacılara yönelik vergilendirme, meslekî denetim ve ticari uyuşmazlıklar gibi düzenlemelere dair önemli bilgiler sunmaktadır. Tarihî kronikler ve seyahat anlatıları, boyama merkezlerinin coğrafi dağılımı ve ekonomik önemi hakkında kapsamlı betimlemeler sunar. Vakfiye kayıtları, boya atölyelerinin konumlarına ve yerel ekonomilere katkılarına dair kanıtlar sunarken; arkeolojik bulgular, boyama üretiminin ve uygulamalarının maddi kanıtlarını teyit etmektedir. Bu çeşitli kaynakların bütünleştirilmesi, tarihî, hukukî ve arkeolojik bakış açılarını birleştiren çok disiplinli bir yaklaşımı mümkün kılmaktadır. Bu çalışma, boyacılık mesleğinin Ortaçağ İslam toplumlarının ekonomik ve sosyal dokusuna derinlemesine yerleşmiş olduğunu göstermektedir. Farklı topluluklar içinde boyacıların fütüvvet ve Ahi kardeşliklerinden loncaların sonraki gelişimine kadar olan profesyonel örgütlenmelerini vurgular. Fütüvvetnameler, zanaatın etik ve manevi boyutlarını öne çıkararak efsanevi figürleri boyacıların manevi koruyucuları olarak tanımlar. Buna ek olarak, İslam hukuk kaynakları, boyacılık mesleğini denetleyen hisbe kurumunun düzenleyici rolünü vurgular. Muḥtesipler, boya kalitesini denetlemekten, meslekî standartlara uyumu sağlamaktan ve hileli uygulamaları önlemekten sorumluydu. Bu bağlamda, hisbe risaleleri ve ihtisap kanunları, boyacıların meslekî yükümlülüklerini belirlemek amacıyla incelenmektedir. Çalışmanın bir diğer önemli bulgusu, boyacılığın yalnızca Yahudilere özgü bir meslek olduğu yönündeki yaygın görüşe meydan okumaktadır. Bu yaygın kabul eleştirel bir şekilde analiz edilmekte; boyacılığın herhangi bir dinî ya da etnik grupla sınırlı olmadığı ortaya konmaktadır. Araştırma, Müslüman boyacıların önemli rolünü vurgulamakta ve bu mesleğe dair değerlendirmelerin bölgesel ve demografik farklılıkları da hesaba katması gerektiğini savunmaktadır. Sonuç olarak, bu çalışma Ortaçağ tekstil araştırmalarında sıklıkla gölgede kalan boyacılık zanaatını doğrudan ele almaktadır. Tarihî, coğrafî, hukukî ve arkeolojik kaynakları bütünleştirerek, boya atölyelerinin konumlandırılmasından meslekî düzenlemelere, kalite kontrol mekanizmalarından tüketici haklarının korunmasına kadar uzanan geniş kapsamlı bir değerlendirme sunmaktadır. Elde edilen bulgular, boyacılık endüstrisinin rastgele değil, belirli hukuki ve sosyal düzenlemeler çerçevesinde geliştiğini ve çok kültürlü, dinamik bir yapıya sahip olduğunu ortaya koymaktadır. [ABSTRACT FROM AUTHOR] |
|
Copyright of Hitit Theology Journal / Hitit İlahiyat Dergisi is the property of Hitit University Faculty of Divinity Journal and its content may not be copied or emailed to multiple sites without the copyright holder's express written permission. Additionally, content may not be used with any artificial intelligence tools or machine learning technologies. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.) |
| Database: |
Complementary Index |
Nájsť tento článok vo Web of Science